عزیزی: خانواده سینما در رأس مسئولیت ها نیستند

«دخترعمو و پسرعمو» اولین تجربه کارگردانی روح انگیز شمس، کمدی بی حاشیه ای است که برخلاف برخی از کمدی های روز سینما بر شوخی های نامتعارف تکیه ندارد. گویا شمس با بهره گیری از تجربه همکاری در کنار بسیاری از کارگردانان و البته مشاوره قربان محمدپور، تهیه کننده این فیلم، اقدام به ساخت این طنز خانوادگی به عنوان تجربه اول خود کرد.

در این فیلم به روایت زندگی زوجی پرداخته می شود که اختلافات خانوادگی زیادی دارند و با دستور و راهنمایی‌های پدربزرگ خود مجبور می‌شوند تمامی اختلافات خانوادگی شان را حل کنند. محمود عزیزی نقش پدربزرگ این خانواده را در فیلم ایفا کرده است. گفت و گوی ما را با این بازیگر می خوانید.

 انتخاب بازیگر در سینما پیچیده شده است و همه هنرمندان فرصت بازی پیدا نمی کنند؛ بخصوص پیشکسوتان یا بازی نمی کنند یا نقش مناسبی برای شان وجود ندارد. شما در حال حاضر چه وضعی دارید؟

– در حال حاضر سینما انتخاب من نیست، نبوده و در حوزه فعالیتم قرار نگرفته است. هر از گاهی بعضی از دوستان زنگ می زنند، فرصتی پیش می آید و اگر متن خوبی داشته باشد، قبول می کنم. سیاست کلی سینما در دنیا رعایت می شود، اما در مملکت ما رعایت نمی شود؛ چون خانواده سینما در رأس مسئولیت ها نیستند؛ یعنی نه صنف آزاد داریم و نه کسانی که بتوانند آزادانه در این حرفه فعالیت کنند. به هرحال در تمام دنیا چارچوبی وجود دارد که اگر رعایت شود، دچار آسیب نمی شویم که آدم هایی را از افق ها و با سلیقه های مختلف برای ارزیابی فیلم بیاوریم. فیلم هایی که تولید می شود، سلیقه مسئولان سینماست، چون هیچ متنی بدون مجوز شان مجوز تولید و ساخت نمی گیرد. اگر سینمای خوب، متوسط و بد داریم، نشانگر سلیقه مراکز تصمیم گیری است و ما اشکالات زیادی داریم. وقتی این شکل از مضامین تصویب می شود، سناریست ها هم دنبال چنین مضامینی می روند که تصویب شود. لا به لای این مسائل در دوره ای جوانگرایی و در دوره ای هم فیلم های اجتماعی و کمدی و شوخی با مسائل اجتماعی که نزدیک به خط قرمز است، مطرح می شود؛ اما هیچکدام آزادانه و در راستای نیاز جامعه ساخته نمی شوند؛ مگر اینکه در چارچوب درآمدزایی باشند.

 فکر می کنید چرا شرایط به گونه ای پیش رفته که کمتر به بازیگران پیشکسوت  و کسانی که سال ها کار کردند، نقش خوب می رسد؟

– طبیعی است. الآن موقعیتی به وجود آمده که همه به گیشه فکر می کنند و مسأله تعیین کننده گیشه است. مسئولان هم وقتی می خواهند شعار یا پز بدهند، به فیلم هایی تکیه می کنند که گیشه خوبی داشتند. این از نظر نگاه اقتصادی، بحثی است که تعریف و جایگاه خود را دارد. اصولا در چارچوب تولید سینما که از دور در حال کپی ناخوانای سینمای ایران هستیم، خیلی از مسائل رعایت نمی شود. یکی از موضوعاتی که مسئولان سینمایی ما رعایت نمی کنند، این است که یک بازیگر همزمان که پا به سن می گذارد، باید مخاطب خود را هم بالا ببرد و این هنرمندان همان مخاطبانی را دارند که در جوانی و سنین بالاتر داشتند. این احتیاج به فهم دارد و متأسفانه این الان این درک وجود ندارد. الآن تنها یک بخش است که برای تهیه کنندگان اهمیت دارد و آن سرگرم کردن بخشی از جامعه است که توان پرداخت پول بلیت سینما یا خیلی از چیزهای دیگر را دارند.

 شما در طنزهای موفق سینمایی مثل «لیلی با من است» حضور داشتید که شوخی های غیر اخلاقی کمتری داشتند، اما در حال حاضر کمدی ها دست به دامن شوخی های نامناسب شده اند. چرا فکر می کنید کمدی ها به این سمت رفتند. آیا این سلیقه تماشاگران است یا فیلمسازان؟

– اول تماشاگر نبود که فیلم آمد، بلکه اول فیلم آمد و بعد سلیقه تماشاگران شکل گرفت. این به مسئولان سینما بر می گردد که این شکل از مضامین را تأیید می کنند و اجازه ساخت به آن ها می دهند و خود به خود سلیقه تماشاگر بر این اساس شکل می گیرد. سلیقه تماشاگران ابدی و ازلی نیست و به دفعات دیدیم در بسیاری از فیلم هایی که ستاره ها حضور داشتند، فروش خوب نبوده است.

 فکر می کنید علت استقبال بیش از حد از کمدی ها در شرایط فعلی نسبت به فیلم های اجتماعی چیست؟

– این شرایط بد جامعه ماست و جامعه خیلی احتیاج به سرگرمی دارد. مجموع سرگرمی ها در شهری که چند میلیون جمعیت دارد، کم است و کسانی که خیلی پولدار هستند، برنامه های خاص خود را دارند و بخشی از جامعه هم نیازمند مفری برای رها شدن از تنش های روزانه است و به همین دلیل گاهی کمدی و طنز عرصه ای پیدا می کند. اگر شرایط افراد یک جامعه متفاوت و متنوع باشد، دست برای انتخاب باز می شود که یکی از آن ها دیدن فیلم کمدی است.

 الگوی فیلم کمدی«پسر عمو، دختر عمو» شبیه فیلم های قبل از انقلاب است؛ یعنی یک مرد ثروتمند از خارج می آید و اتفاقاتی در پی آن می افتد. نظرتان در این خصوص چیست؟

– ریشه خیلی از کمدی های ما مربوط به قبل از انقلاب می شود. قبل از انقلاب زمانی که دولت قادر به حل مشکلات نبود، عده ای از باباشمل ها و لوطی ها به داد ستمدیده ها می رسیدند و علت قهرمان سازی ها و استقبال مردم همین بود. در حقیقت با شکلی از سینما مواجه بودیم که به نوعی از اخلاق مورد نظر بخشی از جامعه پاسخ می داد. در اینجا ما برعکس عمل می کنیم؛ یعنی اگر بخواهیم اخلاقی را ترویج کنیم، عامل ضد اخلاقی را رواج می دهیم و از آن موقعیتی می سازیم که شخصیت اصلی توجیه و متنبه شده و به راه درست بازگشته است. این شبیه خیلی از سریال ها و فیلم های ماست که روش مطلوبی نیست.

 در این فیلم نقش پدر بزرگی جدی را دارید و در تقابل با نیوشا ضیغمی و مجید صالحی قرار می گیرید. به جز فیلمنامه از چه المانی برای نقش خود بهره گرفتید؟

– مجموعه آدم هایی در کار قرار می گیرند که هر کدام خلق و خوی خاصی دارند و نمی خواهیم به شخصیت پردازی توجه کنیم، اما وقتی به مجموعه علائمی که در فیلم قرار دارد توجه کنید، به آدمی می رسید که ناخودآگاه باید بین این آدم ها حرکت کند و این تعریفی از آن شخصیت می شود.

 شوخی های جزئی در فیلمنامه وجود دارد که در بخش هایی از بازی شما از جمله قضیه حساسیت پدربزرگ به کلاه در اتومبیل. اینها پیشنهاد خودتان بود یا کارگردان؟

– جمعی بود و چیزی مستقل اتفاق نیفتاده است و بر اساس نظر کارگردان، بازیگر و متن موجود بود و نتیجه اش چیزی است که روی پرده سینما می بینیم.

 فکر می کنید چقدر کارگردانی که کار طنز می سازد، باید از کمدی شناخت داشته باشد؟

– وقتی کسی تلاش می کند، کمدی بسازد، قطعا به تمام مسائل آن فکر کرده است و حتما فیلم هایی دیده و مطالعه کرده است و این را باید از خود کارگردان بپرسید.

 سرکار چه کاری هستید؟