وی با بیان اینکه امروز دنیای مجازی ایجاد و ارتباطات گسترده وجود دارد اما به دلیل مشکلاتی زبانی که حوزه علمیه و شیعه دارد و در این عرصه ضعیف است سبب شده تا شیعه به‌درستی به دنیا معرفی نشود اظهار کرد: یکی از اشکالاتی که از سوی اهل سنت مطرح است این است که شیعه پیشینه و دانشی ندارد و این بزرگترین آسیب برای ما است.

علوی‌مهر با بیان اینکه باید در حوزه علمیه چندین زبان از جمله انگلیسی و عربی رایج شود زیرا بسیاری از این اتهامات ناشی از عدم شناخت دیگران از شیعه است افزود: بزرگانی مانند آقا بزرگ تهرانی، شیخ حسن صدر و دیگران وقتی این اعتراضات را شنیده‌‎اند کتب متعددی در این عرصه نوشته‌اند؛ سیدحسن صدر تاسیس الشیعه را نوشت و علوم شیعه و علمای شیعه را معرفی کرد؛ علامه سیدمحسن امین، اعیان الشیعه را نوشت و امروز نیز آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی این دغدغه را دارند و احساس کرده‌اند که در این مقطع برپایی چنین کنگره و معرفی شیعه در قالب مقالات و آثار متعدد ضروری است.

وی در بخش دوم سخنانش با اشاره به نقش مفسران صحابی شیعه در توسعه علوم اسلامی و انسانی بیان کرد: سیوطی در الاتقان ده مفسر قرآن در تاریخ اسلام نام برده و آن را در عداد بزرگترین مفسران اسلامی شمرده است که اکثرا از اهل سنت هستند؛ وی چهار خلیفه و کسانی مانند؛ ابوموسی اشعری، عبدالله بن عباس، ابن مسعود، ابی بن کعب و عبدالله بن زبیر و … را به عنوان مفسران مشهور صحابی نام می‌برد.

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) ادامه داد: از میان این افراد با لحاظ کردن حضرت علی(ع) در زمره این افراد، ۴ مفسر را می‌توانیم از میان مفسران به شیعه نسبت دهیم. عبدالله بن عباس یکی از این افراد است که قرائن زیادی بر تشیع و محب امام علی بودن او داریم؛ وی مدافع امامت امام مجتبی(ع) بوده و روایاتی در مورد ولایت امام علی(ع) بیان کرده و نام ایشان مکررا در کنار امیرالمومنین(ع) آمده و بعد از امام علی اعلم مفسران بوده است.

این محقق و نویسنده آثار قرآنی بیان کرد: ابن عباس از طرفی مدعی شاگردی امام علی را داشته است و اهل سنت نیز روی ابن عباس سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند و از طرفی در صدد حذف نام امام علی(ع) در میان مفسران صحابه هستند و تلاش دارند نام امام علی(ع) را نبرند و آن را کمرنگ جلوه دهند در حالی که می‌دانند ابن عباس معترف به شاگردی امام بوده است.

وی ادامه داد: یکی دیگر از  مفسران شیعه، عبدالله بن مسعود است که مدعی است شاگرد امام بوده و از نظر فکری در دفاع از ولایت و همراهی با امام، گزارشات تاریخی در مورد ایشان نقل شده است؛ در نماز میت حضرت زهرا(س) که عده‌ای خاص شرکت کرده‌اند ابن مسعود نیز حضور داشت و برای نماز بر ابوذر و در دفاع از ابوذر تازیانه خورده است و اگرچه در یکی دو نظر فقهی با امام علی(ع) اختلاف داشته است ولی در مجموع مدافع ولایت امام است.

علوی‌مهر تصریح کرد: سومین مفسر ابی بن کعب است که از قراء معتبر و در عین حال مفسر قرآن است؛ مرحوم کلینی، شیخ صدوق و طوسی روایتی از امام صادق نقل کرده‌اند که قرائت ما طبق قرائت ابی بن کعب است.

وی افزود: سیوطی آورده است که خلفای اربعه جز امام علی فرصت نداشتند که تفسیر بگویند و ورود به آن داشته باشند لذا در تفاسیر حتی اهل سنت مانند تفسیر طبری، ابن کثیر و … روایت تفسیری از عثمان نمی‌بینیم؟ در حالی که نام او در عداد مفسران ذکر شده است ولی اگر وی مفسر است پس چرا روایت تفسیری از وی سراغ نداریم یا نقش زید بن ثابت در جمع‌آوری قرآن دیده می‌شود اما در تفسیر از او چیزی سراغ نداریم همچنین ابوموسی اشعری که در عداد مفسران ذکر شده جز چند روایت چیز دیگری ندارد و این وضع در حالی است که در کنار این‌ها نام اشخاصی مانند حسنین(ع) و حضرت زهرا(س) را نیاورده‌اند در حالی که روایات دقیق تفسیری از این بزرگان داریم.

وی افزود: نام جابر بن عبدالله انصاری نیز گاه‌گاهی در کتب اهل سنت آمده است؛ وی از شیعیان بوده و ناقل صحیفه فاطمیه است؛ اولین زائر اربعین امام حسین(ع) بوده و از نظر شیعه بودن بحثی ندارد اما کمتر در منابع اهل سنت نامی از وی آورده شده است.

علوی‌مهرتصریح کرد: علقمه بن قیس از دیگر مفسران شیعه است که در سال ۶۱ هجری و همزمان با قیام عاشورا فوت کرده است؛ شیخ طوسی گفته وی از اصحاب امام علی بوده و با صراحت جزء مفسران نام برده که روایات تفسیری دارد و در صفین نیز کنار امام علی بوده  است.

وی افزود: عده‌ای از مفسران صحابه شیعه هستند اما برخی در کتب اهل سنت نادیده گرفته شده و برخی نیز که اهل سنت روی آنان مانور می‌دهند شیعه هستند و خود را وامدار امام علی می‌دانند و دانش امام را بیکران ذکر کرده‌اند از جمله ابن عباس گفته است که دانش من و صحابه پیامبر در مقابل دانش علی(ع) مانند قطره‌ای در برابر هفت دریا است.

استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: ابی الاسود دوئلی در تاریخ نحو برجسته و از محبان و شاگردان امام علی و از مبتکران علم نحو است؛ اولین کسی که نقطه‌گذاری مصحف را انجام داد وی بود؛ زیرا یکی از مشکلاتی که سبب اختلاف قرائت شد عدم وجود نقطه و اعراب در مصاحف بود که با دستور امام علی(ع) کار علامت‌گذاری انجام شد و امروز فرایند کامل تجوید و اعراب را به همین دلیل شاهد هستیم.

وی ادامه داد: میثم تمار نیز از مفسران شیعه است که هم قاری و حافظ قرآن بوده است؛ وی از صحابه خاص امام علی و از یاران حسنین بوده و مرحوم کشی در مورد وی گفته است که وی کتاب تفسیر داشته است اما نام وی در منابع اهل سنت مورد توجه نیست؛ وجود این دانشمند مفسر برای حکام جور در آن دوره نیز خطرناک بوده و نهایتا او را شهید کردند.

علوی‌مهر با اشاره به مفسران طبقه تابعین عنوان کرد: در این رده اصحاب امام سجاد(ع) را داریم که شاگردان ائمه اطهار و به قول اهل سنت تابعین بوده‌اند.

این محقق و قرآن‌پژوه بیان کرد: اهل سنت اسامی این مفسران تابعین را ذکر کرده اما نیاورده‌اند که این افراد از شاگردان ائمه(ع) بوده‌اند در حالی که در منابع شیعه، منظری متفاوت را شاهد هستیم؛ به عنوان مثال سعید بن جبیر جزء مفسران شیعه و نخستین و اعلم مفسران تابعین بوده و در راستای محبت امام علی(ع) به شهادت رسیده است.

وی اظهار کرد: دکتر حجتی در یکی از آثار خود گفته است که اولین تفسیر توسط سعید بن جبیر نوشته شده است که البته این تفسیر در دست نیست اما روایات تفسیری از وی زیاد داریم؛ وی از محبان امام علی و پیرو امام سجاد بوده است همچنین طاووس بن کیسان نیز از دیگر مفسران تابعین و از اصحاب امام سجاد و موضع‌گیری‌های وی در برابر هشام معروف است.

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) گفت: یکی از کسانی که روایات تفسیری زیادی دارد و از شاگردان صادقین(ع) هستند و اهل سنت نیز او را به عنوان مفسر می‌شناسند اگرچه گاهی به او طعنه می‌زنند که رافضی است جابر بن یزید جعفی است که از اصحاب سر ائمه(ع) دوره خویش است.

وی افزود: زید بن علی بن الحسین از صحابی امام سجاد(ع) معرفی شده است که مفسر است و دو تفسیر از جمله زبده دارد، وی حافظ و قاری نیز بوده است. همچنین عطیه بن سعید کوفی نیز از مشاهیر قراء و از  محبین امام علی بوده است.

علوی مهر بیان کرد: ابوحمزه ثمالی نیز تفسیر المیزان را نوشته است؛ در میان اصحاب امام باقر و صادق نیز عطاء بن ابی رباح، محمدبن صائب کلبی، داود ابن ابی هند دارای کتاب تفسیر  بوده‌اند همچنین ابان بن تغلب از شخصیت‌ها و مفسران بزرگ بوده و نخستین مفسر معانی قرآن محسوب می‌شود که متاسفانه در مورد شخصیت و اثر ایشان در شیعه کار نشده است.

این استاد حوزه با بیان اینکه یونس بن عبدالرحمان و محمدبن خالد برقی نیز از اصحاب ائمه و جزء مفسران بوده‌اند تاکید کرد: با آنچه در مورد مفسران صحابی و تابعی برشمردم مشخص می شود که فضای بسیار گسترده برای خدمت به اهل‌بیت و تفسیر قرآن در بررسی نقش صحابه و تابعین ائمه وجود دارد که فضلا و محققان می‌توانند وارد این عرصه‌ها شوند.

وی در بخش دیگری از سخنانش به برخی منابع برای تحقیق در مورد علمای شیعه اشاره کرد و افزود: دانشنامه بزرگ اسلامی، دایره المعارف اسلامی و دانشنامه جهان اسلام سه منبع بسیار خوب و بزرگ برای تحقیقات در مورد این افراد است؛ همچنین فهارس مانند فهرست ابن‌الندیم، فهرست شیخ طوسی، رجال نجاشی، کشی و … همچنین معجم الرجال خویی، قاموس الرجال محقق تستری از جنبه وثاقت و شاگرد ائمه(ع) بودن برای تحقیق منابع بسیار خوبی به شمار می‌روند.

وی  ادامه داد: الذریعه اگر چه دقیق نیست ولی معرفی‌های خوبی دارد و افرادی از علوم مختلف اعم از تفسیر را بیان کرده است؛ همچنین علامه محسن امین، نیز تمامی اعلام و علمای شیعه را معرفی کرده است؛ مراجعه به طبقات مفسران شیعه عقیقی بخشایشی و طبقات مفسران سیوطی نیز به عنوان یکی از منابع اهل سنت و تفسیر و مفسرون آیت‌الله معرفت برای تحقیق بسیار مفید است.

عضو هیئت علمی المصطفی(ص) تصریح کرد: دانشنامه علوم قرآن نیز در حدود ۳۰ جلد منتشر خواهد شد./ص

ایکنا