چگونه چنین نباشد در حالى که مرگ یک مرحله انتقالى مهم است که باید انسان در آن لحظه تمام پیوندهاى خود را با جهانى که سالیان دراز با آن خو گرفته بود قطع کند و در عالمى گام بگذارد که براى او کاملا تازه و اسرارآمیز است، به خصوص اینکه در لحظه مرگ انسان درک و دید تازه اى پیدا مى کند، بى ثباتى این جهان را با چشم خود مى بیند و حوادث بعد از مرگ را کم و بیش مشاهده مى کند. اینجا است که وحشتى عظیم سر تا پاى او را فرا مى گیرد و حالتى شبیه مستى به او دست مى دهد؛ ولى مست نیست.

حتى انبیاء و مردان خدا که در لحظه مرگ از آرامش کاملى برخوردارند از مشکلات و شدائد این لحظه انتقالى بى نصیب نیستند؛ گرچه شدت آن بسیار کمتر است. چنانکه در حالات پیامبر (صلى اللّه علیه و آله ) آمده است که در لحظات آخر عمر مبارکش دست خود را در ظرف آبى مى کرد و به صورت مى کشید، و «لااله الا الله» مى گفت و مى فرمود: «ان للموت سکرات» مرگ سکراتى دارد.[۲]

اما گناهان که زیاد شود، شدائد و سختی های مرگ نیز بیشتر می شود. چنانچه امام رضا علیه السلام فرمودند: «بپرهیز از گناهان، و بترسان شیعیان ما را از گناهان و آنچه مى‏ رسد به ایشان از مصائب و واردات دنیا از ظلم ظالمین و اسقام و آلام و حبس رزق، از جهت گناهانى است که از ایشان صادر مى ‏شود و هر آینه شدید مى‏ شود موت بر بعضى از ایشان، و نیست شدت موت و سکرات آن مگر به جهت گناهان.»[۳]

على (علیه السلام ) ترسیم زنده و گویائى از لحظه مرگ و سکرات آن دارد مى فرماید: «سکرات مرگ ، توام با حسرت از دست دادن آنچه انسان داشته بر او هجوم مى آورد، اعضاى بدنش سست مى گردد و رنگ از صورتش مى پرد کم کم مرگ در او نفوذ کرده، میان او و زبانش جدائى مى افکند، در حالى که او در میان خانواده خویش است، با چشمش مى بیند و با گوشش مى شنود و عقل و هوشش سالم است، اما نمى تواند سخن بگوید! در این مى اندیشد که عمرش را در چه راه فانى کرده؟ و روزگارش را در چه راهى سپرى نموده است؟!به یاد ثروتهائى مى افتد که در تهیه آن چشم بر هم گذارده  و از حلال و حرام و مشکوک جمع آورى نموده و تبعات و مسؤلیت گردآورى آن را بر دوش مى کشد، در حالى که هنگام جدائى و فراق از آنها رسیده است. ثروت او به دست بازماندگان مى افتد، آنها از آن متنعم مى شوند و بهره مى گیرند اما مسئولیت و حسابش بر او است!»[۴]

پی نوشت:
[۱] . ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۴، ج‏۱۸، ص: ۵۲۲
[۲] . تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴، ج‏۲۲، ص: ۲۵۴
[۳] . تفسیر اثنا عشری، حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد، انتشارات میقات، تهران، ۱۳۶۳،ج‏۱۲، ص: ۲۲۷
[۴] . تفسیر نمونه، ص: ۲۵۵

/ز

انوار طاها