به گزارش بابل نوین، هدف نگارنده از گردآوری مجموعه «کتاب کتابها» ورود به عالم کتاب‌پژوهی است. مخاطبان این اثر را کتاب‌پژوهان، کتابداران، خبرنگاران، ناشران، کتابداران، مروجان کتاب‌خوانی و دوست‌داران کتاب، سیاستگذاران و تصمیم‌سازان کتاب است.

مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب در پیشگفتار این اثر،‌ درباره ضروت تدوین این اثر چنین بیان کرده است: «مؤسسه خانه‌کتاب در فصل جدید فعالیت خود با نهضت تولید کتاب‌هایی با محتوای تخصصی کتاب مانند «مجموعه کتاب‌های مشاهیر کتابشناسی معاصر ایران»، «مشاهیر نشر کتاب ایران»، «تاریخ و تحول نشر» و بسیاری آثار مرتبط با این موضوعات نهضت جدیدی را آغاز کرده است از این جهت توجه به تدوین کتابشناسی جدیدی در موضوع کتاب از ضروریاتی بود که می‌بایست حتماً به آن پرداخته شود.

«کتاب کتابها» کتابشناسیِ توصیفی است که تلاش کرده در ۱۰ فصل و ۳۷ بخش نوعی کتابشناختی‌ باشد بر بیش از هزار عنوان کتاب فارسی که هر یک به‌نحوی تکوین و رشد کتاب‌های چاپی در ایران را مدنظر داشته‌اند. این اثر مجموعه‌ای است که برای مخاطبان کتاب‌پژوهی و دوستداران کتاب نقشی راهبردی خواهد داشت و توجه به منابع جدید و شرحی که بر آن‌ها نوشته شده از وجوه تمایز کاملا شاخص آن است.»

فصل نخست این اثر با عنوان «کتاب و مواد خواندنی» شامل ۹بخش است. بخش اول آن به پیشینه کتاب می‌پردازد. بخش پیشینه به پنج بخش فرعی‌تر با عنوان‌های تاریخ خط و کتابت، تاریخ چاپ، تاریخ نشر، تاریخ کتاب و تاریخ کتابخانه تقسیم می‌شود. بخش دوم به کلیات اختصاص دارد. بخش سوم مشتمل بر آثاری است که مطبوعات کتاب یا فهرستی از مقالات درباره کتاب را عرضه و یا خبرنگاران این حوزه را معرفی کرده است.

بخش چهارم راهنماهای بازار نشر، فرهنگ‌ها و واژه‌نامه‌های حوزه کتاب و نشر را شامل است. بخش پنجم پژوهش‌های مربوط به کتاب است که معمولاً نهادها یا ناشران تهیه کرده‌اند. بخش ششم اطلاعات کتاب‌هایی است که گزارش یا مجموعه مقالات همایش‌های مرتبط با کتاب را دارند. در بخش هفتم، کتاب‌هایی حاوی گزارش نمایشگاه‌های کتاب یا برنامه‌های جنبی نمایشگاه‌های کتاب معرفی شده‌اند. بخش هشتم به گزارش برنامه‌های هفته کتاب و فعالیت‌های دیگر در این حوزه اختصاص دارد. بخش پایانی این فصل گزارش، تحلیل و گفت‌وگوهایی درباره مسابقات، جشنواره‌ها و جوایز کتاب و کتاب‌خوانی است.

فصل دوم به کتاب‌شناسی‌ها اختصاص دارد و به چهار بخش فرعی تقسیم شده است. بخش اول کتاب‌شناسی کتاب، مطالعه و کتابداری نام دارد. بخش دوم به کتاب‌شناسی‌های موضوعی می‌پردازد که با کتاب ارتباط غیرمستقیم دارند. در بخش سوم سعی شده است مهم‌ترین کتاب‌شناسی‌های عمومی ایران معرفی شوند. بخش پایانی این فصل نمونه‌هایی از کتاب‌شناسی کتاب‌های گزیده و برگزیده را گردآوری کرده است.

فصل سوم کتاب به علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی اختصاص دارد. فصل چهارم به نشر می‌پردازد که مشتمل است بر بخش‌های نشر، ویراستاری و تجریه جهانی در حوزه نشر، کتاب‌های معرفی شده در زمینه ویراستاری، تنها گزیده‌ای از کتاب‌های این حوزه را در بر‌می‌گیرد و علاقه‌مندان برای اطلاع از فهرست‌ کامل کتاب‌های ویراستاری می‌توانند به کتاب‌شناسی ویرایش مراجعه کنند که توصیف آن هم در این کتاب‌نامه در بخش کتاب‌شناسی‌های موضوعی آمده است. در این بخش کتاب‌هایی انتخاب شده‌اند که به جای توجه به شیوه‌های ویرایش، به ویرایش در معنای عام آن توجه کرده‌اند. کتب مربوط به تجربه‌های جهانی در حوزه نشر و ترویج کتابخوانی در بخش سوم این فصل گردآور شده است.

فصل پنجم به آثار مربوط به چاپ اختصاص دارد. این فصل شامل بخش‌های مصورسازی، کتاب‌آرایی و چاپ است. فصل ششم خواندن و یادگیری نام دارد که به سه بخش شیوه‌های کتاب‌خوانی، ترویج خواندن و روان‌‌شناسی یادگیری تقسیم می‌شود. در این فصل سعی شده پس از بررسی کتاب‌شناسی‌های مطالعه، کتاب‌هایی انتخاب شوند که به خواندن و مطالعه آزاد و نه مطالعه درسی تأکید دارند. علاقه‌مندان برای اطلاع از کتاب‌شناسی‌هایی با موضوع مطالعه، کتاب‌خوانی و شیوه مطالعه می‌توانند به بخش کتاب‌شناسی کتاب، مطالعه و کتابداری در فصل کتاب‌شناسی‌ها مراجعه کنند.

فصل هفتم به کتاب‌های قوانین و احکام مربوط به کتاب می‌پردازد. این کتاب‌ها دربردارنده قوانین چاپ و نشر، حق مؤلف، معافیت مالیاتی ناشران، ممیزی کتاب و برخی قواعد و استانداردهای کتاب هستند. فصل هشتم به ترجمه اختصاص دارد که گزیده‌ای از کتاب‌هایی با موضوع ترجمه به معنای کلی و عام آن است؛ مانند تاریخ‌های ترجمه و مطالعات ترجمه.

فصل نهم که به کتاب در ادبیات پرداخته است از مهم‌ترین فصل‌های کتاب است. چرا که این آثار به ویژه داستان‌ها مؤثرترین نوشته‌ها در ترویج کتاب‌خوانی هستند که کمتر به آن‌ها توجه شده است. این فصل در هشت بخش نقد، نویسندگی، ادبیات کودکان، کتاب در شعر و کلمات قصار، کتاب در داستان کودک فارسی، کتاب در داستان کودک غیرفارسی، کتاب در داستان بزرگسال، خاطرات و یادداشت‌ها تنظیم شده است.

در بخش نقد بیشتر کلیات و تاریخ نقد مطرح است. نقد آثار در کتاب‌های معرفی جشنواره‌های نقد در فصل اول آمده است. در بخش نویسندگی به نوشتن در معنای کلی آن پرداخته شده است. کتاب‌های آموزشی معرفی شده بیشتر در حوزه‌های پژوهشی و کتابشناسی بوده‌اند و نوشتن در قالب‌های ادبی مدنظر نبوده است. بخش ادبیات کودکان می‌توانست «کتاب‌های کودک» نام بگیرد این بخش کلیات و نظریه‌ها در ادبیات کودکان را شامل می‌شود و برخی آثار تحلیلی در موضوع کتاب‌های کودک را در خود جای داده است.

آثار حاوی شعرها، جملات قصار، سخنان بزرگان و سخنرانی‌ها در موضوع کتاب در بخش بعدی عرضه شده است. باتوجه به این‌که تمام داستان‌‌های مربوط به کتاب در این کتابشناسی نمی‌گنجید و مستلزم تدوین اثری مستقل بود، کتابی مستقل و جامع در موضوع داستان‌های کتاب تدوین خواهد شود که در آن از چکیده تمام‌نما به جای چکیده راهنما برای تمام داستان‌ها استفاده شود. در این کتاب فقط تعدادی از داستان‌های کتاب انتخاب و در سه بخش آمده است: کتاب در داستان کودک فارسی، کتاب در داستان کودک غیرفارسی و کتاب در داستان بزرگسال. علت این‌که داستان‌های بزرگسال فارسی و غیرفارسی از هم جدا نشده‌اند این است که تعداد داستان‌های فارسی با موضوع کتاب در داستان بزرگسال بسیار انگشت‌شمار است. مشکلی که برای گردآوری داستان‌های بزرگسال با موضوعی خاص همچون کتاب وجود دارد آن است که در فهرست‌نویسی برخلاف داستان‌های کوتاه، هیچگاه به داستان موضوع داده نمی‌شود به همین دلیل فقط با تحقیق میدانی از ناشر، کتابفروش و خواننده می‌‌توان از وجود این داستان‌ها مطلع شد. بخش پایانی فصل ادبیات به خاطرات یادداشت‌های نویسندگان، کتابشناسان، کتابفروشان، ناشران و کتابداران اختصاص دارد.

فصل پایانی کتاب به سرگذشت‌‌نامه‌های دست‌اندرکاران کتاب اختصاص دارد و به دلیل تعداد زیاد آن‌ها، جدا از خاطرات عرضه شده است. برخی از آثار بعد از پایان کار، ساختن نمایه و شماره گرفتن مداخل به دستمان رسید که به جای صرف‌نظر کردن از آن‌ها در بخشی مجزا و بدون توصیف آورده شده‌اند. بخشی هم با عنوان «پیشنهاد» به پیوست افزوده شده است. پیشنهادها شامل فهرست کتاب‌های برگزیده این کتابنامه است که خواندن آن‌ها به دلیل اعتبار، عمق، کاربردی بودن، تازگی، خلاقیت، انتخاب شدن در جشنواره‌ها و اهمیت موضوعی، توصیه شده است.

نخستین چاپ مجموعه «کتاب کتابها؛ کتابنامه توصیفی کتاب» اثر ابوالفضل نجاری، با شمارگان ۵۰۰ نسخه، در ۵۸۴ صفحه، به بهای گالینگور ۴۰۰ هزار ریال و شومیز ۳۰۰ هزار ریال از سوی خانه کتاب منتشر شده است./ص

ایبنا