پس از آن حمزه کلا، ده ِ میرزا اسمعیل ، برادر ِ میرزا شکرالله بود[حمزه کلا اکنون جزو شهر بوده و در محدوده شمالی بابل، واقع است].این دِه نیز از دهات ِ معتبر بود.خوب دهی بود. پس از حمزه کلا، ابتدای ِ بارفروش است. خانه های ی سفالی ِ خوش وضع ، درخت ِ نارنج بسیار، کوچه های خوب ولی سنگ فرش نبود. جمعیت زیادی از مسلمانان و ارمنی و یهودی، تجار ِ ایرانی و بادکوبه و روس فراوان بود. خانلرخان پسر علی قلی خان[پسر علی قلی خان قاجار،برادر زاده آقا محمد خان ِ قاجار که حکومت ِ مازندران در دست او بود،که به دلیل ناتوانی در سرکوب ِ شورشیان قلعه طبرسی، ناصرالدین شاه او را معزول و به جایش مهدی قلی میرزا بر مسند نشست] هم پیاده در میان ِ مستقبلین ایستاده، مردی بسیار پیر و بلند بالا،ریش ِ درازی داشت.مورد ِ نوازش و تفقّدات شد.به رعایت ِ پیری فرمودیم سوار شود. قهار قلی خان ، پسرش حاکم ِ بارفروش است.حاضر خدمت و پیاده در جلو اسب می رفت.همه جا از کنار شهر می راندیم تا رسیدیم به اردو و محل ِ نزول ِ اردو نزدیک ِ بحر ارم بود.[بحر ارم در محدوده مرکزی بابل واقع و به دو محله بحر ارم شرقی و غربی تقسیم شده است.]هوا بسیار گرم بود.به طوری که سبب اذیت می شد.پنج ساعت به غروب مانده وارد ِ سراپرده شدیم.مرد و زن ِ بارفروش به زبان ِ بارفروشی دعا و ثنا می نمودند.هوای ی چادر حرارت داشت. گفتند کنار ِ بحر ارم هوایش خوب است .چون مسافت نزدیک بود پیاده رفتیم …

ادامه دارد …

تلخیص از پژوهشات ِ یوسف الهی/ به کوشش محمد محمودی