به گزارش بابل نوین، خواننده شعرهای سلمان هراتی، در وهله نخست بیش از هر چیز با ایدئولوژی شاعر مواجه می‌شود. بیشتر اشعار سلمان، مستقیم یا غیر مستقیم به بازگویی جهان بینی، اعتقادات و برداشت‌های اجتماعی و سیاسی او می‌پردازد.

زندگی نامه سلمان هراتی

سلمان هراتی در سال ۱۳۳۸ در روستای مرزدشت تنکابن مازندران در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. درس‌های ابتدایی تا پایان دوران متوسطه را در زادگاهش خواند. سپس در دانشسرای راهنمایی تحصیلی پذیرفته شد و پس از دو سال در رشتهٔ هنر، مدرک فوق دیپلم اخذ کرد. وی پس از پایان تحصیلات در یکی از مدارس روستاهای دور لنگرود مشغول تدریس شد.

سلمان هراتی در ۱۳۶۱ ازدواج کرد و در ۱۳۶۲ از دانشسرای راهنمای در رشته هنر به دریافت درجه کاردانی نایل شد؛ و پس از فارغ التحصیلی به تدریس در لنگرود پرداخت. از آسمان سبز نخستین مجموعه شعر هراتی در ۱۳۶۴ منتشر شد.

وی در ۹ آبان ۱۳۶۵ در راه مدرسه و در جاده تنکابن به لنگرود بر اثر تصادف جان سپرد. پس از مرگش در ۱۳۶۷ دستخط زرین امام خمینی و دیپلم افتخار مجتمع هنر و ادبیات دفاع مقدس به او تعلق یافت و در نخستین جشنواره ادب و پایداری ۱۳۷۹ از شاعران برتر ادبیات دفاع مقدس شناخته شد.

پس از درگذشت او دیگر آثارش در ۱۳۶۷ منتشر شد.

دری به خانه خورشید و مجموعه شعری برای کودکان با عنوان از این ستاره تا آن ستاره، سال‌ها بعد مجموعه اشعارش در ۱۳۸۰ و گزیده آثارش در ۱۳۸۵ به زیور طبع آراسته شد.

سلمان هراتی در اشعارش به منظومه فکری و ادبی سهراب سپهری توجه خاص داشت.

احمدی کارشناس ارشد ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور ساری گفت: تخلص او در اشعارش آذرباد بود و در شعرهایش میتوانیم تاثیر از سهراب سپهری و فروغ فرخزاد را نگاه کنیم او حتی یکی از شعرهایش را تقدیم به سهراب سپهری کرده بود دوستی او با سیدحسن حسینی و قیصر امین‌پور زبانزد است ، سیدحسن حسینی بعد از مرگ سلمان یکی از بهترین آثار ادبیش یعنی کتاب بیدل ، سپهری و سبک هندی را تقدیم به او کرد و قیصر امین پور هم کلیات او را منتشر کرد. سلمان هراتی به عنوان شاعری دگراندیش به حساب میآید.

ویژگی های شعر سلمان

سلمان هراتی از شاعارن بنام عصر انقلاب است که زبان و اندیشه و دیدگاه نوینی در اشعارش جلوه گر است شعر سلمان با تصاویر بدیع از طبیعت و حالات درونی انسان ارتباط با خدا ، ویژگی خاص و لحن مختص به خود است .

زبان شعر او صمیمی و ساده است او تمام صداقت و صمیمیت خود را در قالب شعر هایش میریخت .شعر او در عین ارتباط داشتن تنگاتنگ با طبیعت و راز و نیاز با خدا دارای مضمونی اجتماعی و پر شور است .

شعر سلمان از نظر لحن و بیان تصاویر طبیعت و زندگی و سادگی گفتار ، شباهت هایی با شعر سهراب دارد ، سلمان در ثالبهای گوناگون شعر سروده است اما بیشترین سروده های او در قالب شعر منثور – شعر سپید – است.

در اشعار او تاثیرهایی از شاعرن مطرح معاصر دیده میشود که البته تقلید گونه نیستو در خلال زبان شعر او اصالت و خلاقیت شاعر در آ،رینش تصاویر و اندیشه و نوگرایی ذهن و زبان او هویداست.

شعر سلمان 

خواننده شعرهای سلمان هراتی، در وهله نخست بیش از هر چیز با ایدئولوژی شاعر مواجه می شود. بیشتر اشعار سلمان، مستقیم یا غیر مستقیم به بازگویی جهان بینی، اعتقادات و برداشت های اجتماعی و سیاسی او می پردازد.

سلمان هراتی شعر را برای ادای تعهد اجتماعی و حتی گاه سیاسی خود می داند. آنجا که سلمان از وطن می گوید، منظورش ایران معاصر است و در وصف آن، نه به تاریخ سرک می کشد و نه مختصات فرهنگ ملی را برجسته می کند، بلکه از ایرانی سخن می گوید که نام خیابان هایش را شهیدان برگزیده اند، بهشت زهرایی دارد که آبروی زمین است، میزبان حضرت امام رحمه الله بوده و به واسطه جنگ، چندین تابستان است که در خون و آفتاب می رقصد.

زبان شعر سلمان

زبان شعر سلمان هراتی، زبان شعر انقلاب است، او را می‌توان از تأثیرگذارترین شاعران در حوزه زبان این دوره دانست. کمتر خواننده‌ای است که در ارتباط برقرار کردن با شعر سلمان به مشکل بیفتد.

در شعر او، کلمات طوری در کنار هم چیده شده اند که هیچ کدامشان برای بقیه غریب نیست. سلمان در شعر‌های نو خود ثابت کرده که توانایی بهره گیری از عامیانه‌ترین لغات را دارد. البته ۲۷ سال سن و ۱۰ سال شاعری، زمان اندکی برای هراتی بود تا زبان شعر خود را بارور کند و شعر‌های جدید بیافریند.

شاعر شعر جنگ

زنده یاد سلمان هراتی، جزو پانزده شاعر برگزیده بیست سال شعر جنگ است که در سال ۱۳۷۹ معرفی شد. او یکی از شاعران برجسته و توانا در عرصه انقلاب و شعر جنگ است که خیلی زود انقلاب را درک و آن را در اشعارش منعکس کرد.

شعر سلمان، سرشار از عشق، ایمان و خلوص است که ارزش های بی بدیل هویت انسانی را نشان می دهد. در شعر او جنگ عنصری ضدبشری و ویران کننده نیست، بلکه زیبا و واجب است و رنگ دفاع مقدس به خود می گیرد:

وقتی که از هوای گرفته بودن.
به سمت جبهه می آیی.
تمام تو در معیت آفتاب است.
زیر کسای متبرک توحید.

نگاه معنوی آذرباد

پیوند مسائل اجتماعی با دنیای انتزاعی، نقطه عطفی در شعر متعهد بعد از انقلاب است. نگاه معنوی به موضوعات اجتماعی، در شعر سلمان هراتی به اوج خود می رسد.این نوع نگاه، شعر سلمان را سرشار از امید و بشارت کرده است.

او در شعرهایش به مردم آینده ای درخشان را نوید می دهد. این بشارت و امید از سرچشمه باوری است که سلمان به انقلاب اسلامی دارد. از این رو چنین می سراید:

دیروز اگر سوخت ای دوست غم برگ و بار من و تو‌‌
امروز می آید از باغ بوی بهار من و تو
دیروز درغربت باغ من بودم و یک چمن داغ
امروز خورشید در دشت آیینه دار من و تو

شعر اعتراض و هشدار سلمان هراتی

پس از گذشت چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی، رفته رفته ناکامی ها و نامرادی ها که معلول عواملی چون از یاد رفتن برخی از ارزش ها بود، نمایان شد. شعر اعتراض سلمان، زورگویان و زراندوزانی را مورد خطاب قرار می دهد که بدون توجه به مفاهیم و ارزش های انقلاب، در پی منافع خویش هستند.

چرا سهم عبداللّه
جریب جریب زحمت است و حسرت
و سهم ناصرخان
هکتار محصول است و استراحت؟…
ما در مقابل آمریکا ایستاده ایم
اما چرا هنوز کیومرث خان خرش می رود
عبدالله با داس
هر شب چند خوک سر مزرعه می کشد
اما وقتی ارباب می آید، مجبور است تعظیم کند
چرا عبدالله مجبور است به این خوک تعظیم کند؟…

آثار سلمان هراتی

سلمان هراتی، فرصت زیادی برای شعر سرودن نداشت و آثار فراوانی از نظر کمی از خود به جا نگذاشت. البته او در همین عمر کوتاه ۲۷ ساله اش، آثار ارزشمندی به وجود آورد که هر کدام، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر به خود اختصاص داده‌اند.

دو مجموعه از آسمان سبز چاپ شده در سال ۱۳۶۴ و دری به خانه خورشید چاپ شده در سال ۱۳۶۷، کتاب‌های موفقی است که دربردارنده شعرهای ویژه بزرگسالان سلمان است. همچنین او کتابی به نام از این ستاره تا آن ستاره در حوزه شعر نوجوان از خود به یادگار گذاشته‌است.

احمدی کارشناس ارشد ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور ساری گفت: ســلمان هراتی یکــی از چهره های موفق شــعر انقلاب اســت. او خیلــی زود عظمت انقلاب را درک کرد و آن را در اشعار خویش منعکس کرد.

وی افزود: سلمان از نخستین شاعرانی است که در قالب شــعر آزاد فعالیت کرد و پیشرفت چشــم گیری داشت او با تمامی وجود، رسالت هنر انقلاب را درک کرد و به انقلاب و حماسه ی جنگ پرداخت.

کارشناس ارشد ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور ساری گفت: سلمان با جسارت و جرئت بسیار، حریم شعر و شعور زمان خود را شکســت؛ فضایی را که به علت تکرار، رخوت زده شــده بود.

احمدی افزود: او با استفاده از الفاظ عامیانه و سادگی و صداقت در روایت و بیان، به زبان و بیانی تازه دست یافت.

سلمان هراتی پس از نیما اثرگذارترین شاعر مازندرانی اســت. سلمان با اتکا به استعداد و یافته های ادبی، و بینش و باور اعتقادی خود توانست در شاخه ای از شعر (شعر انقلابــی و اعتقادی) قابلیت قابل ملاحظه ی خود را به اثبات برساند و این عرصه نام بردار گردد.

قرار گرفتن در متن دوران خفقان، التهابات انقلاب، جنگ و شور جوانــان و… و هم چنین تربیت ایمانی و اعتقادی باعث شــد که سلمان به جرگه ی شاعران انقلاب بپیوندد، به اصلی ترین موضــوع اجتماعی عصر خویش بــا ژرف کاوی بنگرد و آن را شاعرانه به تصویر بکشد.

شاخصه ی دیگر سلمان خودآزمایی است؛ چه در حوزه ی فرم و چــه در حوزه ی مخاطب. او بیش تر قالب های متداول شعری (غزل، مثنوی، رباعی، دوبیتی، چهار پاره، شعر نیمایی و ســپید) را تجربه کرده اســت.

نسرین تهمتن کارشناس ارشد زبان و ادب فارسى می گوید: ســلمان هراتی به آن چه می نوشــته، اعتقاد داشته و اهل ظاهرســازی و ریاکاری نبوده اســت.

وی گفت: کلام او معرف فرهنگ اســلامی و شیعی اســت و زبان صمیمی و اندیشه ی روان و نمادین او کلامش را در ادبیات امروز شــاخص کرده اســت.

وی افزود: سلمان نماینده ی نســل شاعرانی است که در انقلاب به اوج شکوفایی و بالندگی رســیدند و در همان دوران، در ترسیم ابعــاد جنگ و تهییــج رزمندگان مــا در کارزار با مهاجمان خارجی تأثیری به سزا داشتند./م

منبع: باشگاه خبرنگاران