به گزارش بابل نوین، بیش از دو دهه است که از ورود ماهواره به کشورمان می‌گذرد؛ رسانه‌ای که متاسفانه دیگر نمی‌توان فراگیر بودن آن را کتمان کرد. درباره این ابزار رسانه‌ای و راه‌های مقابله با آن نیز بحث‌های مختلفی مطرح شده که عموماً هم بدون نتیجه بوده، چون ما همیشه به فکر ساده‌ترین راه هستیم، غافل از این‌که در حوزه رسانه با دستور و تهدید نمی‌توان کاری انجام داد.

اصلی‌ترین اقدام دولت و نیروی انتظامی در مواجه با ماهواره جمع آوری آنها از پشت بام‌هاست، انگار که قرار است با این اقدام در جنگ نرم پیروز شویم! حتی به این امر هم بسنده نکرد‌‌ه‌ایم و با تهدیدهایی چون جریمه و زندان خواستیم جلوی شیوع ماهواره را بگیریم، اما آیا با این روش به موفقیت رسید‌‌ه‌ایم؟ جواب این پرسش کاملاً مشخص است، چون اگر سری به پشت بام‌ها بزنیم متوجه وخامت اوضاع می‌شویم!

موضوع دیگری که در این بحث مطرح است و به نوعی دلیلی برای نوشتن این مطلب شده، فراگیر شدن برنامه‌های اینترنتی است که به راحتی می‌توان با وصل شدن به اینترنت تمام شبکه‌های موجود در ماهواره را دریافت کرد! در چنین وضعیتی از مسئولانی که ادعای مبارزه با ماهواره را دارند باید سؤال کرد که حالا می‌خواهند چه کار کنند؟ آیا با جمع‌آوری گوشی‌های موبایل می‌خواهند مبارزه‌ای با هجمه فرهنگی دشمن داشته باشند؟ زیرا آنها نشان دادن که معمولاً با این‌گونه برخوردها غریبه نیستند! اما جنگ نرم حوزه‌ای نیست که بتوان با چنین روش‌هایی در آن به پیروزی رسید.

برای درک بهتر موضوع به یکی از اظهار نظرهای رهبر معظم انقلاب پیرامون جنگ نرم اشاره می‌کنیم تا به نوعی ویژگی‌های این نبرد بیشتر برایمان آشکار شود. رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند: «در جنگ نظامی، دشمن به سراغ سنگرهای مرزی ما می‌آید؛ مراکز مرزی ما را سعی می‌کند منهدم بکند؛ تا بتواند در مرز، نفوذ کند؛ در جنگ روانی و آن چه که امروز به آن جنگ نرم گفته می‌شود در دنیا، دشمن به سراغ سنگرهای معنوی می‌آید که آنها را منهدم کند؛ به سراغ ایمان‌ها، معرفت‌ها، عزم‌ها، پایه‌ها و ارکان اساسی یک نظام و یک کشور (می‌آید). دشمن به سراغ اینها می‌آید که اینها را منهدم بکند و نقاط قوت را در تبلیغات خود به نقاط ضعف تبدیل کند؛ فرصت‌های یک نظام را به تهدید تبدیل کند. این، کارهایی است که دارند می‌کنند. در این کار، تجربه هم دارند؛ تلاش هم زیاد دارند می‌کنند؛ ابزار فراوانی هم در اختیارشان هست. باید ابعاد دشمن و ابعاد دشمنی را بدانیم؛ تا بتوانیم بر او فائق بیاییم؛ البته ما مدد الهی داریم؛ کمک غیبی داریم؛ بدون شک. این را انسان دارد مشاهده می‌کند؛ لکن ما مادامی که هوشیارانه (و) آگاهانه در میدان نباشیم، تدبیر لازم را به کار نبریم، کمک الهی، به سراغ ما نخواهد آمد.»

با توجه به توضیحات فوق باید ارزیابی کنیم که راهکار چیست، آیا باید در این حوزه منفعل بود یا اینکه با روش‌های نادرست با آن برخورد کرد. جواب به این سوال قبلاً هم گفته شده، اما به دلیل هزینه بر بودن به آن توجه نمی‌شود! اگر ما می‌خواهیم در این زمینه موفق باشیم باید در امر تولید کاری کارستان انجام دهیم، یعنی در کنار بالا بردن کمیت، کیفیت کارمان را هم افزایش دهیم، البته بالا بردن کمیت تنها به معنای اضافه کردن شبکه های تلویزیونی نیست، چون زیاد شدن کانال‌ها به خودی خود نتیجه ندارد و تنها هزینه‌ای برای بیت‌المال است، زیرا پخش برنامه‌های تکراری هیچگاه مورد پسند تماشاگران واقع نخواهد شد.

در میان شبکه‌های نوظهور سیما همه آنها بد نیستند، بلکه در آن می‌توان شبکه‌های خوبی را هم دید. برای مثال به شبکه «افق» اشاره می‌کنم. که انصافاً در بحث اجرا و کیفیت دارای اندیشه‌های نو و گیراست. برای مثال در این شبکه، برنامه‌ای تحت عنوان «نوآوران» روی آنتن می‌رود که برنامه ای ترکیبی است و در آن هر بار به موضوعات مختلف پرداخته می‌شود. نکته جالب پیرامون این برنامه شکل اجرا و طراحی دکور برنامه است که تا به حال در هیچ‌یک از برنامه‌های تلویزیونی مشاهده نشده است. این طراحی نشان می‌دهد که گروهی با فکر برای «نوآوران» تصمیم‌گیری می‌کنند. نکته دیگر این‌که، تمام بحث‌های مطرح شده در این برنامه با دغدغه نسل جوان ارتباط مستقیم دارد، هرچند دیگر اقشار جامعه هم مد نظر «نوآوران» هستند، اما جوانان به دلیل رویکرد جوان‌پسند این برنامه بیشتر به آن توجه می‌کنند.

در برنامه «نوآوران» تعدد سوژه فراوان است. برای مثال در قسمتی به بحث زباله پرداخته می‌شود یا در برنامه‌هایی دیگر درباره تولید داروهای ضد سرطان بحث می‌شود، البته ممکن است این سوال پیش بیاید که موضوعات مطروحه در این برنامه چه ربطی به اهداف شبکه افق دارد، چون این  شبکه با هدف اشاعه آرما‌ن‌های انقلاب راه‌اندازی شده است؟ جواب به این سوال را این‌گونه می‌توان داد؛ رهبر معظم انقلاب بارها در سخنرانی‌های خود به راه‌های مواجه با جنگ نرم اشاره کرد‌‌ه‌اند که یک نمونه آن را در توضیحات فوق آوردیم، در توضیحات ایشان، آنچه به عنوان شاخصه دیده می‌شود اندیشه است، اتفاقی که در برنامه‌های شبکه افق می‌توان به خوبی آن را مشاهده کرد، چون نکاتی که در برنامه‌هایی چون «نوآوران» به مردم آموخته می‌شود به نوعی با سرنوشت کشور گره خورده است.

درباره برنامه «نوآوران» می‌شود به بحث اجرا و ساختار این برنامه هم به عنوان امتیاز اشاره کرد، نحوه گفت‌وگو مجریان برنامه به شدت دوستانه و خودمانی است در کنار این ویژگی طراحی صحنه نو و جدید برنامه از دیگر امتیازات فنی نوآوران است؛ برای مثال استفاده از ماشین‌های مدل بالا یا موتورهای هایلی دیوسون اقدامی است که ما تا به امروز در کمتر برنامه تلویزیونی نمونه آن را شاهد بوده‌‌ایم. به هر حال درباره برنامه «نوآوران» و مشابه آن می‌توان بسیار حرف زد که فرصت بیان در این مطلب نیست، اما برای این‌که بحث ما در این گزارش از نظر کارشناسان هم سود برده باشد با یکی از مدیران سینمایی گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم تا به نوعی به بحث جنگ نرم و ماهواره از دیدگاه مسئولان نیز نظر شده باشد.

حبیب ایل‌بیگی قانم مقام بنیاد سینمایی فارابی در پاسخ به این سوال که راه مواجه با ماهواره چیست؟ این‌گونه اظهار نظر کرد: در قانون اساسی استفاده از ماهواره،‌ خلاف قانون است، برای همین عدم رعایت این قانون خلاف قانون محسوب شده و به نوعی بی قانونی است! آیا این تصمیم خوب است؟ جواب من به این پرسش خیر است، چون تجربه نشان داده این رویکرد ما را به سر منزل مقصود نخواهد رساند و تنها دستاوردی که دارد مجرم کردن مردم است، زیرا ما با چنین قوانینی به نوعی مردم خود را گناهکار معرفی کرده‌ایم!

وی افزود: سخن من به این معنا نیست که نباید با ابزاری چون ماهواره مقابله کرد، بلکه باور دارم راه مقابل با آن روشی نیست که امروز ما به آن متوسل شده‌ایم، بلکه شیوه‌های دیگری وجود دارد که هم می‌توان از آن نتایج بسیار بهتری گرفت هم بدون اینکه بخواهیم با برخوردهای چکشی مردم را از خود برنجانیم به نتیجه رسیم.

رئیس سابق اداره نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد با بیان این‌که هرگاه ما در برنامه‌سازی موفق بوده‌ایم، مردم از برنامه‌های ماهواره روی برگردانده‌اند، تاکید کرد: اگر با دقت بخواهیم برنامه‌های سیما را بررسی اجمالی کنیم، متوجه خواهیم شد، هر گاه تلویزیون در برنامه‌سازی موفق بوده، مردم از برنامه‌های ماهواره روی برگردانده‌اند یا این‌که میزان مخاطبان آن کاهش یافته است. برای مثال دو نمونه را ذکر می‌کنم. در زمانی که برنامه‌هایی چون «خندوانه» یا «دورهمی» پخش می‌شود اگر آمار مخاطبان ماهواره را ارزیابی کنیم متوجه می‌شویم میزان آن به شدت کاهش پیدا می‌کند، اقدامی که نشان می‌دهد مردم کار خوب را می‌شناسند و از آن استقبال می‌کنند.

وی ادامه داد: برای موفقیت برنامه‌های تلویزیون حتماً نیازی نیست برنامه‌های مورد نظر از یکی از شبکه‌های سیما پخش شود، بلکه یک شبکه نو ظهور هم قادر است در این زمینه ایفای نقش کند. شبکه نسیم در این حوزه مثالی روشن است که با تولید برنامه شاد و جدید خود، تماشاگرانش از برنامه‌های شبکه‌های قدیمی سیما نیز بیشتر شده است. شبکه دیگری را که در این زمینه می‌توان مثال زد.، شبکه افق است که به نظرم در مدت کوتاهی که فعال شده توانسته قدم‌های بسیاری خوبی را در جذب مخاطب بردارد. نکته جالب پیرامون این شبکه به حرکت متفکرانه برنامه‌های این شبکه مربوط می‌شود که به نوعی با حرکتی خزنده در جهت ارتقای فرهنگ انقلاب در تولیدات سیماست که برنامه «نوآوران» از جمله آنها است.

ایل‌بیگی در پایان سخنان خود تاکید کرد: از مجموعه سخنانم می‌خواهم به این نکته رسم که تولید محتوا، مهمترین شرطی است که می‌تواند موفقیت برنامه‌های تلویزیون را تایید کرد. این ویژگی نیز تنها درباره برنامه‌ای خاص صدق نمی‌کند، بلکه تمامی برنامه‌ها از ورزشی گرفته تا دینی قادرند با نگاه صحیح به مفاهیم مطرح شده به نوعی در ارتقای کیفیت خود بیفزایند.

در این گزارش انسیه شاه‌حسینی کارگردان سینما نیز پیرامون موضوع مطروحه (راه‌های مقابله با ماهواره) گفت: بارها درباره این موضوع صحبت شده، اما انگار مسئولان و تصمیم گیرندگان گوششان به حرف کسی نیست، والا بارها گفته‌ایم که راه مواجه با جنگ نرم، کار فرهنگی کردن است، اقدامی که شبکه‌هایی چون افق در رسیدن به آن به موفقیت رسیده‌اند، اما افسوس که کلیت برنامه‌های سینما و تلویزیون اینگونه نیستند و به نوعی در مقابل جنگ نرم منفعل عمل می‌کنند.

وی در پایان توصیه کرد: به مسئولان سینما و تلویزیون پیشنهاد می‌کنم قبل از راه‌اندازی هر شبکه یا برنامه‌ای برای آن اتاق فکری راه اندازی کنند. در این اتاق فکر از وجود آگاهان استفاده شود؛ افرادی که هر کدام در یکی از موضوعات اصلی جامعه، دانش و آگاهی لازم را داشته باشد. در چنین شرایطی موقعیتی پیش خواهد آمد که همانند برنامه «نوآوران» بتوانیم در جذب مخاطب موفق عمل کنیم. /ص

ایکنا