نبرد بریتانیا یکی از مهم‌ترین رویدادها در جریان جنگ جهانی دوم بود که در آن نیروی هوایی آلمان نازی با بمباران هدف‌های نظامی و صنعتی بریتانیا قصد داشت زمینه را برای حمله و اشغال این کشور فراهم کند. نیروهای متفقین که در دونکرک محاصره شده بودند در حال فرار با قایق پاره‌هایشان به انگلستان، ناگهان از یک معجزه سر درآوردند و آن دستور مستقیم هیتلر به ژنرال‌هایش بود که پیشروی را متوقف کنید. اگر آلمان در آن زمان پیشروی می‌کرد، ارتش انگلستان و فرانسه که تمام تجهیزات خود را جا گذاشته بودند قیچی می‌شدند.

حدود نیم قرن می‌گذرد از آخرین بار که در سال ۱۹۶۹ فیلمی به کارگردانی گای همیلتون با با بازی لاورنس اولویه، کریستوفر پلامر و مایکل کین با همین نام «نبرد بریتانیا» ساخته شده بود؛ اما به لحاظ موضوعی، خیلی زیاد نمی گذرد از زمانی که خبر داده شد قرار است یک فیلم بر اساس محاصره دونکرک و باقی ماجراهای آن روی پیشخوان سینمای آمریکا قرار بگیرد. امسال از «دونکرک» جدیدترین ساخته کریستوفر نولان هم رونمایی خواهد شد که درباره تخلیه همان سواحل توسط متفقین در جریان جهانی جهانی دوم است و در آن بازیگرانی از قبیل تام هاردی، ماریک رایلنس و کنت برانا بازی کرده‌اند.

نبرد بریتانیا در ۱۹۴۰ میلادی رخ داد و تابحال اگرچه کم و بیش پرده سینما را بارها نقره‌ داغ کرده، اما نه به اندازه نبرد نرماندی که در آن ایالات متحده نقش اصلی‌تری داشت و تکلیف جنگ جهانگیر دوم را یکسره کرد. یکی از معروف ترین فیلم‌هایی که بر اساس نبرد نرماندی ساخته شده «نجات سرباز رایان» به کارگردانی استیون اسپسلبرگ است که در ۱۹۹۸ و با بودجه مستقیم پنتاگون جلوی دوربین رفت. دو سال پیش هم دیوید آیر که پیش از این افسر نیروی دریایی آمریکا بود، Fury را ساخت که می‌شود نام آن را به (خشم) یا (انتقام) ترجمه کرد. Fury (فیوری) هم یک اثر قابل توجه، خوش‌ساخت وپربیننده بود و با توجه به حضور آمریکا در سواحل نرماندی فرانسه در جنگ دوم، از ارتش این کشور نماد منجی آخرالزمان را می ساخت، ارتشی که از مردانی فداکار و آرمانگرا تشکیل شده.

حالا اما زمین بازی عوض شده و شروع این جریان هم با «دونکرک» کریستوفر نولان بود. وقتی اولین آنونس کوتاه اثر نولان در خروجی‌های فضای وب قرار گرفت و عاشقان سینمای او را هیجان زده کرد، اولین چیزی که به ذهن می‌رسید روایت دیگرگونه این فیلمساز از همان فضای رزمی و جنگی بود که در «نجات سرباز رایان» مخاطبان سینما نمونه‌اش را دیده بودند. عده‌ای سرباز با کلاه‌های آهنی که روی یک نفر بر شناور به سمت ساحل می‌روند و ناگهان صدای صفیر خمپاره‌ای پایان سکوت وحشت‌زده آن‌ها را رقم می‌زند…

اما واژه دونکرک واضح‌تر از آن بود که کسی تصور کند باز هم با یک اثر سفارشی در باب نبرد نرماندی طرف است؛ این یک نقیضه بود بر آثار جنگ‌طلبی که پنتاگون پشت تولیدشان قرار می‌گرفت و حالا رایدلی اسکات هم به صف نبرد بریتانیا پیوسته است. به نظر می‌رسد این شروع یک جریان باشد و ادبیات سینمایی ضدجنگ در آمریکای سفید طی چند وقت اخیر مجدداً قوت بیشتری گرفته است.

اسکات تابحال برای فیلم‌های «سقوط شاهین سیاه» (۲۰۰۱)، «گلادیاتور» (۲۰۰۰) و «تلما و لوئیس» (۱۹۹۱) نامزد جایزه اسکار و انجمن کارگردانان آمریکا شده و یک بار هم با فیلم «مریخی» در سال ۲۰۱۵ جایزه انجمن کارگردانان آمریکا را از آن خود کرده است. از دیگر فیلم‌های این سینماگر ۷۹ ساله می‌شود به «اکسدوس»، «مشاور»، «پرومته»، «افسانه»، «قلمرو بهشت»، «رابین‌هود» و … اشاره کرد.

شاید ذکر این نکته برای جمع‌بندی بد نباشد که کریستوفر نولان و رایدلی اسکات هر دو اصالت بریتانیایی دارند./ص

باشگاه خبرنگاران جوان