شعر «من نه آن بید ضعیفم که ز هر باد بلرزم، دخت افغانم و برجاست که دایم به فغانم…» را زمانی که نادیا انجمن، شاعره‌ افغان اهل هرات، هنوز کشته نشده بود گفته است. نادیا انجمن در سال ۵۹ شمسی متولد شده بود. نادیا از شاعران جوان افغان بود که به سرایش غزل و شعر نو می‌پرداخت و عضو انجمن ادبی مخفی کارگاه سوزن طلایی در زمان طالبان بود. کارگاهی که در قالب آموزش خیاطی به دختران افغان، جلسات ادبی و شعر برگزار می‌کرد. نادیا سال ۸۴ و درست زمانی که دیگر طالبان در افغانستان قدرتی نداشت، در اثر ضرب و شتم یا همان لت و کوب توسط همسرش به قتل رسید. ما فکر می‌کردیم، و شاید نادیا هم چنین فکر می‌کرد که طالبان از کشورش رفته. اما طالبان همان کسی بود که با او زندگی می‌کرد. یاد داستانی که چند سال پیش درباره‌ عشق رابعه و بکتاش نوشتم می‌افتم. هزار سال بعد از رابعه بنت کعب قزداری، که به دستور برادر پادشاهش، رگ زده شد، همچنان زنان شاعر را لت و کوب می‌کنند و به جرمی نکرده می‌کشند. آن هم توسط نزدیک‌ترین کسان‌شان.

رمان «در جستجوی فرخنده»، نوشته‌ علیرضا مجابی نیز داستان یکی دیگر از این دست قتل‌های دهشتناک زنان و دختران پرسشگر و پویا و فعال در جامعه‌ای است که هنوز زن را صرفا در کنج پستو می‌خواهد و بیش از این از او انتظاری ندارد. این رمان درآمدی داستانی بر فاجعه‌ سوزاندن فرخنده ملک‌زاد، دختر مظلوم افغانی است که چند سال پیش در کابل به اتهام واهی سوزاندن کتاب مقدس مسلمانان، و بی‌آن که اتهامش در دادگاهی مطرح و ثابت شود، زنده زنده توسط عده‌ای از مردم آن اطراف و به تحریک یک رمال و دعانویس در آتش سوزانده و مثله شد.

البته داستان اصلی، شرح زندگی فرخنده‌ دیگری است که در ایران زندگی می‌کند و از طریق یک روایت موازی، بیانگر موضوع بی‌جایی و مهاجرت زنان افغانستانی ساکن در ایران است. ولی به تعبیری می‌توان گفت رمان «در جستجوی فرخنده» از نظر تماتیک شرح همه گونه تبعیض، سرکوب و نابرابری جنسیتی نسبت به زنان است. نابرابری‌ای که قلمرو جغرافیایی خاصی ندارد و در جوامع شرقی و اغلب تحت خرافه‌های مذهبی یکسان اعمال می‌شود. از نظر فرم و تکنیک بیان، روایت خطی واحد ندارد و دائم در گذشته و حال در رفت و برگشت است. فاجعه‌ تنهایی و جدایی، هر دو فرخنده را از یکدیگر عبور داده و سرگذشت تراژیک مهاجرین و به‌ خصوص مهاجرین زن را کالبدشکافی می‌کند. روایت در زبان و تصویر تلخ و گاه برگرفته از طنزی سیاه و گزنده است که به نوعی وامدار سینما است و از نظر تأثیر بصری، گوشه چشمی نیز به قاب‌های دراماتیک فیلمساز بزرگ یونان تئو آنجلوپولس دارد. یعنی به همان اندازه، تنهایی انسان مهاجر امروز را که از دیار خود مانده و در سرزمین دیگر بیگانه و غریبه مانده، برای ما به تصویر می‌کشد.

کتاب «در جستجوی فرخنده» را نشر روشنگران در ۲۲۷ صفحه قطع رقعی و قیمت ۲۰ هزار تومان به بازار کتاب عرضه کرده است. /ص

باشگاه خبرنگاران جوان