به گزارش بابل نوین به نقل از بلاغ، فدائیان اسلام گروهی بودند که در اردیبهشت ۱۳۲۴ با رد اندیشه‌های کسروی و با رهبری نواب صفوی شروع به فعالیت کردند و برای رسیدن به هدف خود یعنی برپایی حکومت اسلامی و اجرای احکام اسلام به اقداماتی از جمله ترور کسروی، هژیر، رزم‌آرا و مانند این‌ افراد دست زدند.
بسیاری از این اقدامات فوق‌الذکر با هماهنگی آیت‌الله کاشانی انجام شد تا جایی که خارجیان رهبر آن‌ها را اغلب کاشانی می‌دانستند درحالی که فدائیان اسلام بیشتر از رده‌های طبقه پایین جامعه بودند اما کاشانی از طبقه متوسط سنتی بود.
فدائیان اسلام در رابطه با حکومت اسلامی اصولی را تدوین کردند که در کتاب “رهنمای حقایق” توسط نواب صفوی به عنوان قانون اساسی فدائیان اسلام آبان ۱۳۲۸ تألیف و چاپ آن یک سال به طول انجامید.

با پیروزی انقلاب اسلامی رهبران بزرگ انقلاب از جمله آیت‌الله خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی اذعان کردند که روحیه و انگیزش انقلابی خود را از فدائیان اسلام الهام گرفتند از این رو می‌توان اظهار کرد که فدائیان اسلام نقش پایه‌ای در پیروزی انقلاب اسلامی ایران داشتند.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فدائیان اسلام در قالب سه شاخه به فعالیت خود ادامه دادند از جمله آن: شاخه اول(فدائیان بنیانگذاران) به سرپرستی ابوالقاسم رفیعی در چند سال اول انقلاب فعال بود، شاخه دوم(فدائیان اسلام) بعد از انقلاب به سرپرستی حجت‌الاسلام خلخالی است و مقر اصلی آن در باشگاه افسران تهران بود که با سلب مسئولیت قضایی خلخالی منحل شد و در نهایت شاخه سوم(وفاداران شهید نواب صفوی) را تشکیل دادند که بعد از انقلاب به فعالیت سیاسی پرداخته و نشریه “منشور برادری” را که در دوران نواب صفوی فعالیت داشت به راه انداخته و منتشر کردند.

فدائیان اسلام جنبشی با خواستگاه دینی
تقی لطیفی شیردار استاد تاریخ دانشگاه در مورد فدائیان اسلام اظهار کرد: فدائیان اسلام یک جنبش دینی بود که در آن روشنفکران دینی با خواستگاه حوزوی و دینی در آن حضور داشتند.
وی با اشاره به پسوند این نهضت که اسلام را با خود یدک می‌‌کشد افزود: این حزب با اطاعت از مرجعیت زمان در قالب یک اپوزوسیون یعنی یک گروه مخالف دربرابر حکومت پهلوی دوم ایستادند و مبارزاتشان را بعد از مدتی با یارگیری توانستند از حالت مصنوعی و مخفی کاری خارج سازند و در قالب جنگ‌های مسلحانه این مبارزات را ادامه دهند و سادات بودن خود رهبر این جریان یعنی شهید نواب صفوی نیز این استحکام با اسلام را بیشتر کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر ادامه داد: این نهضت از  زمان‌های دور حتی شاید به نوعی فراتر از نهضت انقلاب اسلامی کارشان را آغاز کردند و با دستگیری نواب و یارانش در قالب حزب موتلفه اسلامی کارشان را ادامه دادند.
لطیفی تصریح کرد: موتلفه اسلامی قدیمی‌ترین حزب حال حاضر ایران است، بعد از دستگیری و تیرباران نواب صفوی و یارانش این نهضت از حالت تقابل مستقیم به صورت رویارویی با حکومت پهلوی دوم خارج شد اما این بدان معنی نبود که از این نهضت کارشان پایان پذیرفت و حتی با دستگیری برخی دیگر از یارانشان به کار خود ادامه داشت.
وی با اشاره به همراهی بازاریان با این نهضت افزود: در ادامه بازار نیز به کمک این نهضت آمد و با حضور شخصیت‌های دینی بازار نقش خاصی پیدا کرد و حتی امروز هم ادامه دهندگان این مسیر بیشتر بازاری هستند.
این استاد تاریخ دانشگاه پیوند مرجعیت دینی با حزب موتلفه را نقطه قوت این حزب نامید و ادامه داد: پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری مرجعیت دینی بود و مرجعیت در آن نقش پررنگ داشت، این نهضت متاثر از تعالیم دینی و خارج از تاثیری‌پذیری از مکاتب التقاطی که مکاتب پر زرق و برق آن روز مثل مکتب ماتریالیستی نتوانست در آن رخنه کند، چون خودشان خواستگاه دینی داشتند بعدها که نهضت امام آغاز می‌‌شود این نهضت هم می‌تواند به عنوان الگو هم به عنوان یک تشکیلات محکم و منسجم در نهضت امام حضور چشم‌گیری داشته باشد و تاثیرپذیری این بازار تهران، مشهد و شیراز از این نهضت با همراهی در پیروزی انقلاب اسلامی به نقطه اوج و شکوفایی خود می‌رسد.

ریشه پیوند بازاریان و موتلفه مرجعیت دینی بود
لطیفی پیوند بازاریان با موتلفه را ریشه در مرجعیت می‌داند و اضافه می‌کند: موفقیت این حزب عملی نبود مگر آنکه پیروان بازاری امام خمینی^_(ره) در موتلفه بازاری بودند و درگیری بازار در انقلاب اسلامی و نقش فعال آن غیر قابل انکار است، وقتی با فتواهای امام بازاریان با نقش محوری موتلفه بازار را تعطیل می کردند ضربات جبران ناپذیری بر پیکره پهلوی وارد می‌شد.
استاد تاریخ دانشگاه آزاد قائم‌شهر افزود: در مبارزات انقلابی قبل از پیروزی بر طاغوت بالغ بر ۲۰۰ گروه سیاسی حضور داشتند که با سلطنت پهلوی مبارزه می‌کردند اما حزب موتلفه به دلیل خواستگاه دینی در بالاترین جایگاه قرار می‌گیرد و به خاطر وجود اسلامی بودن انقلاب جایگاه خاص این مجموعه ماندگار شد.
وی تصریح کرد: حتی در آن زمان نهضت آزادی و کمونیست‌ها هم حضور داشتند اما به دلیل آنکه از مرجعیت دینی استفاده نمی‌کردند و جایگاه اسلام در بین مردم را درک نکردند و فدائیان اسلام رهبرشان روحانی به نام نواب صفوی و مکتبشان دین خالص اسلام بود توانست اثر بخشی مناسبی در بین مردم داشته باشد.
لطیفی گفت: روحانیت در بین بازاریان جایگاه دارد حتی در عزاداری‌های هنوز هم شاهدیم بازاریان همچنان در برنامه‌های اسلامی حضور موثر دارند و بازار در آن زمان بازار متعهد و مومنی بود و با پیوند خوردن حزب موتلفه اسلامی و فدائیان اسلام در پای انقلاب ایستاد و همچنان در این مسیر حضور موثر دارد.

نقطه عطف فدائیان اسلام انتخاب نواب صفوی به عنوان رهبر بود
یک کارشناس علوم سیاسی در گفت‌و گو با بلاغ، با اشاره به جریان تحصن مصدق و یارانش در اعتراض به شیوه برگزارى انتخابات مجلس شانزدهم و تشکیل جبهه ملى اظهار کرد: هژیر از سوى شاه مامور مذاکره با تحصن کنندگان بود، دخالت دربار و نظامیان در این انتخابات موجب شد تا مجلسى کاملا مطیع شاه تشکیل و هژیر نیز به‌عنوان وزیر دربار در فرآیند تقلب در انتخابات نقش مهمى ایفا کند.
مهدی باقری افزود: کاندیداهای “جبهه ملی” که از صندوق‌ها  جزء ۸ نفر اول بودند جای خود را به “وکلای دولتی” دادند، در این شرایط فداییان اسلام تنها راه چاره را در ترور هژیر دیدند و این وظیفه به عهده سید حسین امامی واگذار شد.
وی ادامه داد: شهید سیدحسین امامی پس از نافرجام ماندن ترور کسروی به دست نواب به امامی پیشنهاد داد تا گروه فدائیان اسلام تشکیل شود و مبارزه علیه کسروی به شکل سازماندهی شده سامان یابد، همه این پیشنهاد را پذیرفتند و نواب را به عنوان رهبر خود انتخاب کردندکه این انتخاب نقطه عطف این حزب به حساب می آید.
این کارشناس علوم سیاسی خاطرنشان کرد: با بیان اینکه اواخر سال ۱۳۲۶ اوج تجاوز صهیونیست‌ها در سرزمین فلسطین بود و دولت غاصب اسرائیل پس از چندی اعلام موجودیت کرد آیت‌الله کاشانی برای حمایت از مردم فلسطین تظاهراتی برپا کرد، نواب یکی از سخنرانان بود که با سخنان خود موجب شد تا پس از اندک زمانی پنج هزار نفر از جوانان برای اعزام به فلسطین ثبت نام کنند که البته با ممانعت دولت این کار عملی نشد.
باقری افزود: اواخر پاییز ۱۳۳۲ کنفرانسی در اردن برگزار شد که بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی جهان اسلام به همراه نواب صفوی حضور داشتند که نواب در آن سخنرانی کرد “وی معتقد بود باید مسئله فلسطین را اسلامی کرد نه عربی” و این سرآغازی بر حضور او در عرصه تحولات منطقه بود.
وی با اشاره به اختلافات نواب و دولت مصدق در برخی موارد گفت: فدائیان اسلام از دولت مصدق انتظار داشتند اجرای احکام اسلامی را در راس امور قرار دهد وقتی انتظاراتشان برآورده نشد ساز مخالفت کوک کردند و دولت مصدق که از جانب فدائیان احساس خطر می‌کرد رهبران این گروه از جمله نواب را بازداشت و روانۀ زندان کرد، نواب به مدت ۲۰ ماه در حبس ماند و یک روز پس از کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت مصدق از زندان آزاد شد.
باقری تصریح کرد: نواب صفوی در شیوه مبارزاتی خود به اقدام ترور مسلحانه دشمنان اسلام و در مبارزات سیاسی دینی خود نخست هشدار می‌داد و ۲۷ دی ماه سال جاری شصت و یکمین سالگرد شهادت این شهید بزرگوار و همرزمانش خواهد بود.

نظرات بزرگان انقلاب اسلامی ایران در مورد فدائیان اسلام و حزب موتلفه:
امام خمینی^_(ره): شما از انقلابیون اول نهضت اسلامی هستید.
مقام معظم رهبری: مجموعه مؤتلفه اسلامی می‌تواند ادعا کند که ریشه در دوران‌های دشوار مبارزه داد و امتحان سختی را از سر گذرانده است. شما برای خدا کار کردید و آزموده شدید.
حاج سید احمد خمینی^_(ره): شما برادران واقعاً از بهترین‌های انقلاب هستید.
از دوستان امام و از با سابقه‌ها هستید، “مصداق السابقون السابقون اولئک المقربون” می‌باشید، از ابتدای نهضت تا به حال با هم بودید یک لحظه هم از خط امام و روش او جدا نشده‌اید و ایشان هم به شما علاقه زیادی داشتند.
به گزارش بلاغ، فدائیان اسلام اولین کسانی بودند که مفهوم حکومت اسلامی را به عنوان اندیشه اصلی خود بیان کردند و در ادامه امام خمینی^_(ره) این گروه را تحسین و ولایت فقیه را پایه آن حکومت قرار داد.